Różaniec to modlitwa znana w Kościele katolickim już od średniowiecza. W Polsce cieszy się ona niesłabnącą popularnością. Wierni zwracają się do Boga za pośrednictwem wstawiennictwa Matki Bożej w różnych sprawach w nadziei na pomoc. Wiele objawień maryjnych zawierało apel o odmawianie różańca jako skutecznej drogi do Boga. Różaniec jest też odmawiany w intencji bliskich i dalszych znanych, ale też i nieznanych osób, które odeszły z tego świata jako wsparcie i pomoc dla nich w skróceniu mąk czyśćcowych. Taka modlitwa za zmarłych jest stosowana zarówno bezpośrednio po śmierci, jak również w późniejszych okresach, w rocznice, czy ważne daty związane ze zmarłym, ale także bez szczególnej okazji, jako wyraz pamięci i miłości.
Modlitwa różańcowa – zasady
Modlitwa różańcowa składa się z 20 tajemnic, podzielonych na cztery części: radosną, bolesną, chwalebną i światła. Początkowo różaniec składał się z 15 tajemnic, cześć światła została dodana z inicjatywy papieża Jana Pawła II w 2002 roku. Poszczególne tajemnice to wspomnienie opisanych w Piśmie Świętym wydarzeń z życia Maryi i Jezusa. Rozważanie tajemnic różańca przybliża więc modlącemu najważniejsze wydarzenia z Nowego Testamentu od Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie, aż do ukoronowania Maryi na Królową nieba i ziemi. Podczas rozważania poszczególnych tajemnic najpierw wymienia się ich nazwę i ewentualnie krótkie rozważanie, a następnie odmawia się jeden raz modlitwę “Ojcze nasz”, potem dziesięć razy “Zdrowaś Mario”. Rozważanie każdej tajemnicy kończy pozdrowienie “Chwała Ojcu i Synowi..”, następnie odmawia się modlitwę “O mój Jezu”. Każda część różańca rozpoczyna się od Składu Apostolskiego, czyli modlitwy “Wierzę w Boga”, następnie “Ojcze nasz” i trzykrotnie “Zdrowaś Mario”. Poszczególne części różańca przeznaczone są do odmawiania w inne dni tygodnia. W poniedziałek i sobotę odmawia się tajemnice radosne, we wtorek i piątek bolesne, w środę i niedzielę chwalebne, a w czwartek tajemnice światła. Można też odmawiać cały różaniec, czyli wszystkie cztery części. Odmówienie jednej części różańca zajmuje około 20 minut, albo dłużej, w zależności od tego, czy do modlitwy dodaje się inne elementy, np. rozważania poszczególnych tajemnic.
Różaniec – przedmiot
Różaniec to także nazwa przedmiotu, który jest używany do modlitwy różańcowej. Składa się on z paciorków, często drewnianych, ale mogą one być też szklane lub z innego materiału, połączonych ze sobą zazwyczaj za pomocą sznurka lub drucika. Cały różaniec odpowiada jednej części modlitwy, składa się z pięciu oddzielnych paciorków przeznaczonych na modlitwy “Ojcze nasz”, a pomiędzy nimi znajduje się po dziesięć paciorków na modlitwy “Zdrowaś Mario”. Dodatkowo zwykle na końcu różańca znajduje się krzyżyk, wizerunek Maryi i paciorki odpowiadające modlitwom początkowym (trzy na “Zdrowaś Mario”, po jednym na “Wierzę w Boga” i “Ojcze nasz”). W wersji skróconej różaniec odpowiada tylko jednej dziesiątce modlitwy. Dawniej często różaniec wkładany był zmarłemu do trumny w splecione dłonie. W wielu miejscach nadal kultywuje się taki zwyczaj. Niektórzy wkładają także różaniec w dłonie osobie umierającej.
Różaniec w domu zmarłego
Zwyczajem w dawniejszych czasach było czuwanie nad trumną zmarłego i odmawianie różańca w jego intencji przed pogrzebem. Takie modlitwy odbywały się w domu osoby, która odeszła i często trwały całą noc bezpośrednio przed pogrzebem, a w niektórych obszarach nawet nieprzerwanie trzy doby. Wówczas odmawiano wszystkie części różańca. Wokół trumny gromadziła się cała rodzina zmarłego, a niejednokrotnie też sąsiedzi i znajomi, albo wręcz całe wsie. Obecnie zwyczaj ten zanika. Bywa jeszcze kultywowany, zwykle na wsiach, często w ograniczonym zakresie. Różaniec odbywa się wówczas bezpośrednio przed pogrzebem, rzadziej dzień wcześniej, nad wystawionym ciałem zmarłego w otwartej trumnie w domu, w którym mieszkał. Modlitwa może być przeplatana śpiewem pieśni żałobnych. Coraz częściej taki różaniec jest odmawiany w kościele, domu pogrzebowym lub kaplicy cmentarnej bezpośrednio przed pogrzebem. Trumna z ciałem zmarłego jest wówczas wystawiana w tym miejscu wcześniej, aby bliscy i znajomi mogli dłużej pożegnać osobę, która odeszła. Podczas takiego nabożeństwa możliwe jest odmawianie części różańca przeznaczonej na dany dzień, albo też z uwagi na żałobny charakter uroczystości, wyłącznie części bolesnej.
Różaniec wypominkowy
Szczególnym rodzajem modlitwy różańcowej za zmarłych są wypominki. Zazwyczaj są odmawiane w listopadzie, miesiącu poświęconemu pamięci o zmarłych. Wówczas wierni mogą na kartach wypominkowych wpisać imiona bliskich, którzy odeszli, a następnie w określone dni w kościołach podczas specjalnego nabożeństwa odmawiany jest różaniec w intencji wymienionych osób. Ksiądz odczytuje wówczas imiona wypisane na kartkach z prośbą o modlitwę. Różaniec wypominkowy bywa także odmawiany przy okazji innych wydarzeń w parafiach, np. odpustów prafialnych. Celem takiej modlitwy jest wybłaganie skrócenia zmarłym mąk czyśćcowych.
Jak odmawiać różaniec za zmarłych?
Różaniec za zmarłych opiera się na takich samych zasadach i tajemnicach jak różaniec w każdej innej intencji. Zwykle w miejsce lub obok modlitwy “O mój Jezu” po każdej dziesiątce dodaje się modlitwę “Wieczny odpoczynek racz mu/im dać Panie a światłość wiekuista niechaj mu/im świeci na wieki”. W różańcu za zmarłych można rozważać wszystkie jego części. Wiara w zmartwychwstanie pozwala na nadzieję, że zmarły umierając dla świata narodził się dla nieba, więc jego śmierć nie jest tylko smutnym, bolesnym wydarzeniem. Modlitwę różańcową można uzupełnić specjalnymi modlitwami i rozważaniami do tajemnic przygotowanymi do modlitwy za zmarłych.
Odpust zupełny za zmarłych
Odmówienie różańca umożliwia też uzyskanie odpustu zupełnego, który może być ofiarowany za bliską osobę zmarłą. Odpust zupełny zapewnia darowanie kar doczesnych za grzechy należnych za winy już odpuszczone w sakramencie pokuty i pojednania. Aby uzyskać odpust zupełny należy przede wszystkim spełnić jego zwykłe warunki. Trzeba więc być w stanie łaski uświęcającej, wyrzec się przywiązania do jakiegokolwiek, nawet lekkiego grzechu, przyjąć Komunię Świętą, a także pomodlić się w intencjach Ojca Świętego. Ponadto należy wykonać dzieło, które jest obdarzone odpustem, a więc z pobożnością odmówić przynajmniej jedną część różańca i rozważyć tajemnice w niej zawarte. Dla uzyskania odpustu zupełnego potrzebne jest, aby taka modlitwa nastąpiła w kościele, kaplicy publicznej, w rodzinie, we wspólnocie zakonnej albo w innym pobożnym stowarzyszeniu. Taki odpust zupełny można uzyskać tylko jeden raz w ciągu każdego dnia. Odmówienie różańca w innych warunkach może skutkować odpustem cząstkowym, który także można ofiarować w intencji wybranego zmarłego. Taki odpust uwalnia od części kar doczesnych. Różaniec może być więc skuteczną pomocą dla dusz zmarłych, którzy w czyśćcu oczekują pomocy.
Różaniec odmawiany z wiarą
Modlitwa różańcowa za zmarłych jest polecana osobom, które nie wiedzą jak się modlić. Należy z dziecięcą ufnością i wiarą powierzać ukochanego bliskiego bożemu miłosierdziu jednocześnie modląc się i rozważając tajemnice różańca. Według wiary katolickiej taka modlitwa ma ogromną moc. Zmarli, którzy po śmieci muszą cierpieć w czyśćcu liczą na modlitwę żyjących, aby Pan Bóg ukrócił ich męki i pozwolił dostać się do nieba, gdyż sami nie mogą już sobie pomóc. Cała więc ich nadzieja jest w modlitwie żyjących i bożym miłosierdziu.
Siła modlitwy różańcowej
Modlitwa różańcowa jest uznawana przez wiernych za silną obronę i pomoc za wstawiennictwem Maryi. Odmawianie różańca za bliskich zmarłych z jednej strony ma uprosić im łaskę życia wiecznego, a z drugiej daje odrobinę ukojenia pozostałym na tym świecie krewnym i przyjaciołom. Modlitwa taka może mieć jeszcze jeden wymiar. Katolicy wierzą, ze człowiek jest stworzony do lepszego życia w Królestwie Niebieskim. Tym samym można odmawiać różaniec z nadzieją że zmarły wstawia się za pozostałymi przy życiu, a po zakończeniu ich ziemskiej wędrówki spotkają się wszyscy razem w niebie.